Verontreiniging van de zeeën door plastic afval is een groot probleem dat een rechtstreekse impact heeft op het milieu en dat ook ernstige gevolgen kan hebben voor de gezondheid van de mens. Momenteel wordt het grootste deel van het afval in de oceanen en de continentale wateren gevormd door plastics (18.000 stuks plasticafval/m²). Plastics kunnen tientallen jaren in het watermilieu achterblijven; ze worden niet afgebroken, maar worden wel steeds kleiner onder invloed van afschuring en de weersomstandigheden.[1]
Microplastics zijn plasticdeeltjes van minder dan 5 mm. Ze worden aangetroffen op alle kustlijnen ter wereld en vormen een gevaar voor het ecosysteem in de zee, aangezien ze door elk zeeorganisme kunnen worden ingeslikt – en dan vooral door plankton, waardoor ze in de voedingsketen terechtkomen. Microplastics ontstaan door de afbraak van groot plasticafval (zakken, verpakkingen) of worden gemaakt voor specifieke toepassingen (schuurmiddelen, additieven voor cosmetica). Een andere belangrijke bron van microverontreiniging is het wassen van kledij. Bij het wassen komen microvezels vrij – en dan in het bijzonder wegens de mechanische krachten en de chemische invloeden die erop worden uitgeoefend.
Momenteel worden alleen synthetische microvezels (polyester, acryl …) als microplastics beschouwd. Elk jaar komen naar schatting 0,8 tot 2,5 miljoen ton microplastics in de oceaan terecht; 35% daarvan is afkomstig van het wassen van textiel.[2]
Ook bij het wassen van textiel van natuurlijke origine (katoen, linnen, viscose, rayon …) komen microvezels vrij, maar deze worden in principe veel sneller afgebroken in water dan synthetische vezels (enkele jaren in plaats van enkele tientallen jaren of zelfs langer). Toch ondergaan vezels van natuurlijke origine meestal een afwerkingsbehandeling waarbij synthetische polymeren worden gebruikt, die de biologische afbreekbaarheid van de vezels kunnen aantasten. [1] De textielproductie wereldwijd bestaat voor ongeveer twee derden uit synthetische stoffen tegenover één derde uit natuurlijke bestanddelen. Meerdere studies hebben intussen aangetoond dat vezels van natuurlijke origine bij het wassen ongeveer even grote hoeveelheden microvezels vrijgeven als synthetische vezels. [2]
Impact van microvezels
Zowel natuurlijke als synthetische microvezels vormen een ernstige bedreiging – niet alleen doordat ze lang in het milieu achterblijven, maar ook doordat ze verontreinigende stoffen zoals zware metalen en andere chemische en pathogene producten absorberen. Ze zijn toxisch voor de zeefauna en dan in het bijzonder voor de kleinste wezens die in de zee leven, die microvezels verwarren met voeding, wat een rechtstreekse impact heeft op de rest van de voedingsketen. De rechtstreekse impact op de gezondheid van de mens werd nog niet voldoende onderzocht, maar intussen heeft men wel al vastgesteld dat de aanwezigheid van microvezels in de lucht in verband kan worden gebracht met meerdere complicaties op het vlak van de luchtwegen, met inbegrip van longziekten.
Welke factoren beïnvloeden het vrijkomen van microvezels?
Bij meerdere onderzoeken wordt gezocht naar de parameters die een invloed hebben op de hoeveelheid microvezels die bij het wassen vrijkomen: die hoeveelheid ligt bij textiel van natuurlijke origine globaal genomen hoger dan bij synthetisch textiel – en dit zowel in massa als in aantallen uitgedrukt.[2] Hogere wastemperaturen en het gebruik van detergenten leiden meestal tot grotere volumes microvezels die vrijkomen – ongeacht de textielsoort.
Globaal gezien kan men stellen dat stoffen met een hogere schuringsweerstand, een beperkte beharing en een grotere breukweerstand van de draad minder pluizen vormen en ook minder microvezels vrijgeven onder invloed van de mechanische krachten die er tijdens het wassen op worden uitgeoefend.[2] [3]
De afwerkingsbehandelingen hebben een invloed op de hoeveelheid microvezels die vrijkomen. Recent onderzoek toont ook aan dat een antikreukbehandeling ervoor zorgt dat er meer microvezels vrijkomen bij het wassen, doordat die behandeling de schuringsweerstand vermindert.[4] Een waterafstotende afwerkingsbehandeling of een behandeling die de schuringsweerstand moet verhogen, zorgt dan weer voor minder microvezels. Er is wel nog geen consensus over de invloed van wasverzachters op de vrijgave van microvezels.
Van textiel tot milieu:
De beste zuiveringsstations houden tot 98% van de microvezels uit het afgevoerde water uit wasmachines tegen, maar gezien de enorme volumes die worden behandeld, betekent dit nog altijd dat er heel grote aantallen microvezels uiteindelijk in de oceanen en in zoetwater terechtkomen. Bovendien worden de meeste microvezels die worden tegengehouden, aangetroffen in zuiveringsslib, dat in de landbouwsector kan worden gebruikt. [2] Overigens wordt op wereldniveau vandaag de dag nog steeds 75 tot 80% van het afvalwater niet behandeld.[4]
Microvezels komen niet alleen tijdens het wassen van textiel in het milieu terecht. Alleen al bij het gebruik van textiel (kledij of linnengoed) komen microvezels in de lucht terecht (onder meer door wrijving), wat een rechtstreekse impact heeft op de mens. Ook tijdens de vele fasen in de productie van textiel komen heel wat microvezels vrij: Tijdens het spinnen van synthetische vezels, het trekken of het ontwerpen van kledij komen microvezels vrij in de lucht, terwijl microvezels tijdens het verven of de afwerking in het water terechtkomen.[5]
[1] F. De Falco et al., ‘Evaluation of microplastic release caused by textile washing processes of synthetic fabrics’, Environ. Pollut., vol. 236, p. 916‑925, mei 2018, doi: 10.1016/j.envpol.2017.10.057.
[2] M. C. Zambrano, J. J. Pawlak, J. Daystar, M. Ankeny, J. J. Cheng, et R. A. Venditti, ‘Microfibers generated from the laundering of cotton, rayon and polyester based fabrics and their aquatic biodegradation’, Mar. Pollut. Bull., vol. 142, p. 394‑407, mei 2019, doi: 10.1016/j.marpolbul.2019.02.062.
[3] M. C. Zambrano, J. J. Pawlak, J. Daystar, M. Ankeny, et R. A. Venditti, ‘Impact of dyes and finishes on the microfibers released on the laundering of cotton knitted fabrics’, Environ. Pollut., vol. 272, p. 115998, maart 2021, doi: 10.1016/j.envpol.2020.115998.
[4] F. Belzagui, C. Gutiérrez-Bouzán, A. Álvarez-Sánchez, et M. Vilaseca, ‘Textile microfibers reaching aquatic environments: A new estimation approach’, Environ. Pollut., vol. 265, p. 114889, okt. 2020, doi: 10.1016/j.envpol.2020.114889.
[5] C. Palacios‑Mateo, ‘Analysis of the polyester clothing value chain to identify key intervention points for sustainability’, p. 26, 2021.
Opgesteld door Thomas Liévin, ENSAIT, GEMTEX laboratorium voor het ECyTWIN-project.
19 april 2022
